Ψ

Psychologia.XMC.PL

Procesy Poznawcze Postrzeganie Myślenie Personality

    lampy markslojd
    Do każdego rodzaju wnętrz
    1lampy.pl

*** Koncepcja Psychologiczna Junga ***

Konsekwentnie do swoich poglÄ…dów, podejÅ›cie racjonalne w psychologii jako nauce uważaÅ‚ za jedno z wielu możliwych, podkreÅ›lajÄ…c – także w swojej teorii typów psychicznych – rolÄ™ uczuć i intuicji. MyÅ›l psychologiczna Junga, jego poglÄ…dy na strukturÄ™ i funkcje psychiki sÄ… wyrażone w kategoriach psychologicznych, lub w kategoriach, których sens jest sensem psychologicznym. Jego poglÄ…dy – aczkolwiek jako biolog (lekarz) wiÄ…zaÅ‚ psychiczne funkcjonowanie czÅ‚owieka z jego strukturÄ… bio­logicznÄ… – nie noszÄ… znamion redukcjonizmu. Referencje w kierunku bio­logicznych aspektów funkcjonowania czÅ‚owieka sÄ… zrozumiaÅ‚e wÅ‚aÅ›nie nie ­redukcyjnie, jeÅ›li siÄ™ uwzglÄ™dni jego systemowy obraz czÅ‚owieka, jego w ogóle systemowÄ… wizjÄ™ Å›wiata, w której to co materialne i to co duchowe stanowi jedność poprzez jedność zasad, a niekoniecznie jedność bytu. Wy­daje siÄ™ jakby czÅ‚owiek (jako osoba) byÅ‚ przez Junga dostrzegany podobnie jak widzieli go filozofowie greccy: jako swoistÄ… egzemplifikacjÄ™ natury i praw kosmosu. Jest to jednak tylko dygresja. Energia psychiczna – libido – nie jest przez niego redukowana do żadnej innej (np. popÄ™dowej) energii, co stanowiÅ‚o jeden z podstawowych przedmiotów kontrowersji miÄ™dzy nim a Freudem.

CaÅ‚ość psychiki jest nazywana przez niego jaźniÄ… lub osobowoÅ›ciÄ…. Jaźń to zarówno obszar Å›wiadomy psychiki, jak i nieÅ›wiadomy. MiÄ™dzy ty­mi obszarami dokonuje siÄ™ przepÅ‚yw staÅ‚ej iloÅ›ci energii psychicznej. Dys­trybucja energii pomiÄ™dzy Å›wiadomość a nieÅ›wiadomość dokonuje siÄ™ zgod­nie z okreÅ›lonymi przez Junga zasadami. Te zasady to zasada ekwiwalen­cji – znikniÄ™cie okreÅ›lonej iloÅ›ci energii w jednej formie, pociÄ…ga za sobÄ… pojawienie siÄ™ jej w innej formie – oraz zasada entropii, zgodnie z którÄ… sprzecznoÅ›ci psychiczne równoważą siÄ™ w toku rozwoju wzglÄ™dnie nie­zmiennej postawy PsychikÄ™ traktuje Jung jako wzglÄ™dnie zamkniÄ™ty samoregulujÄ…cy siÄ™ system energetyczny. EnergiÄ™ psychicznÄ… należy rozu­mieć jako intensywność procesów psychicznych, a jej źródÅ‚em jest staÅ‚e napiÄ™cie miÄ™dzy Å›wiadomoÅ›ciÄ… i nieÅ›wiadomoÅ›ciÄ…. Przy staÅ‚ej iloÅ›ci energii psychicznej zmienna jest jej dystrybucja. Im mniej jest energii psychicznej w obszarze Å›wiadomoÅ›ci, tym wiÄ™cej jest jej w obszarze nieÅ›wiadomoÅ›ci -relacja odwrotna nigdy nie jest w peÅ‚ni możliwa, gdyż nieÅ›wiadomoÅ›ci nie można do koÅ„ca rozjaÅ›nić. To ostatnie stwierdzenie może być zrozumiaÅ‚e tylko przy uwzglÄ™dnieniu charakterystycznego dla Junga sposobu widze­nia nieÅ›wiadomoÅ›ci. W nieÅ›wiadomoÅ›ci Jung wyróżnia dwa poziomy: nie­świadomość indywidualnÄ… i nieÅ›wiadomość kolektywnÄ… (zbiorowÄ…). Nie­świadomość indywidualna to obszar doÅ›wiadczeÅ„ nieÅ›wiadomych, wÅ‚aÅ›ci­wych okreÅ›lonej jednostce. Powstaje ona w toku rozwoju indywidualnego i zawiera treÅ›ci stÅ‚umione lub zapomniane przez jednostkÄ™. NieÅ›wiado­mość kolektywna obejmuje przede wszystkim formalne, beztreÅ›ciowe for­my zachowaÅ„ (archetypy), wspólne grupom kulturowym (np. plemionom) lub w ogóle wszystkim ludziom. Åšwiadomość i nieÅ›wiadomość sÄ… wzglę­dem siebie komplementarne. Proces rozwoju polega na poszerzeniu siÄ™ po­la Å›wiadomoÅ›ci o treÅ›ci zawarte w nieÅ›wiadomoÅ›ci indywidualnej i częścio­wo kolektywnej o rozpoznawanie archetypowych form zachowania. O nie­bezpieczeÅ„stwach zwiÄ…zanych z tym procesem bÄ™dzie dalej mowa.

W koncepcji Junga bardzo istotnÄ… rolÄ™ w strukturze psychiki odgrywa Ego – Ja. Wylania siÄ™ ono stopniowo z jaźni w procesie rozwoju (pierwsza faza indywiduacji), krystalizuje siÄ™, aby nastÄ™pnie w drugiej fazie indywi­duacji ulec rozbiciu i reorganizacji na wyższym, dojrzaÅ‚ym poziomie. Ego “to zespół wyobrażeÅ„, który stanowi centrum poÅ‚a Å›wiadomoÅ›ci i posiada wysoki stopieÅ„ ciÄ…gÅ‚oÅ›ci i tożsamoÅ›ci”. Ten zespół wyobrażeÅ„ odpowiada temu, co dziÅ› nazwalibyÅ›my obrazem wÅ‚asnej osoby (Self concept) Jest Ego “podmiotem wszelkich osobowych aktów Å›wiadomoÅ›ci”. W pierwszej fazie rozwoju Ego tworzy siÄ™ w wyniku oddziaÅ‚ywania Å›rodowiska naturalnego i spoÅ‚ecznego na jednostkÄ™. Jak pisze Jung: “sto­sunek miÄ™dzy jakÄ…Å› treÅ›ciÄ… psychicznÄ… a Ego stanowi kryterium jej uÅ›wia­domienia”. Ego, bÄ™dÄ…c centrum pola Å›wiadomoÅ›ci, jest strukturÄ… zÅ‚ożonÄ…, której nie można opisać wyczerpujÄ…co. Ta ograniczona możliwość opisu Ego wynika miÄ™dzy innymi z jego podstawowej funkcji: poszerzania pola Å›wiadomoÅ›ci o treÅ›ci nieÅ›wiadome. Aktywność Ego w tym kierunku spra­wia, że cechuje go swoista zmienność, przy równoczesnej “ciÄ…gÅ‚oÅ›ci i tożsa­moÅ›ci”. Rola Ego w życiu psychicznym jednostki ujawnia siÄ™ szczególnie wyraźnie w procesie rozwoju – w drugiej fazie indywiduacji, kiedy to od Ego zależy powodzenie caÅ‚ego procesu.  Ego posiada swojÄ… komponentÄ™ somatycznÄ…, na którÄ… skÅ‚adajÄ… siÄ™ uÅ›wiadomione procesy fizjologiczne – wrażenia endosomatyczne, oraz komponentÄ™ psychicznÄ…. PiszÄ…c o genezie Ego Jung stwierdza, że

“…wyÅ‚ania siÄ™ ono zrazu ze zderzenia czynnika somatycznego ze Å›rodowiskiem
a kiedy pojawi siÄ™ już jako podmiot, rozwija siÄ™ dziÄ™ki dalszym zderzeniom za­równo ze Å›rodowiskiem, jak i ze Å›wiatem wewnÄ™trznym”.

Ego – co Jung mocno podkreÅ›la – nie jest peÅ‚nÄ… osobowoÅ›ciÄ…, jest to je­dynie Å›wiadomy obszar osobowoÅ›ci.
Ego posiada swojÄ… jakby spoÅ‚ecznÄ… reprezentacjÄ™ – jest niÄ… Persona. Persona to obraz Ja przedstawiany innym ludziom. Persona nie odpowia­da dokÅ‚adnie Ego, jej funkcjÄ… jest z jednej strony ochrona Ego przed Å›wia­tem, przed utratÄ… intymnoÅ›ci, a z drugiej strony tworzenie wiÄ™zi miÄ™dzy Ego i Å›wiatem innych ludzi. Poważnym problemem psychologicznym jest zdolność różnicowania przez jednostkÄ™ wÅ‚asnego Ja i wÅ‚asnej Persony, zdolność do nieutożsamiania ich ze sobÄ…. Utrata tej zdolnoÅ›ci, traktowanie Persony jako Ego pogrąża jednostkÄ™ w nieprawdÄ™ co do niej samej. Perso­na – maska – powinna pozostać maskÄ…. WspółczeÅ›nie maska ma raczej negatywne konotacje. Budzi podejrzenie, że w grÄ™ wchodzi nieprawda, mi­styfikacja. PamiÄ™tać jednak trzeba, skÄ…d termin ten siÄ™ wywodzi. W grec­kiej tragedii antycznej maski odgrywaÅ‚y dlatego tak istotnÄ… rolÄ™, gdyż przedstawiaÅ‚y jakby istotÄ™ osoby dramatu. W prostym skrócie plastycz­nym ujmowaÅ‚y to, co byÅ‚o decydujÄ…ce dla poczynaÅ„ osoby, zwÅ‚aszcza mo­ralnych. Maska wyrażaÅ‚a esencjonalnÄ… prawdÄ™ o osobie. Wydaje siÄ™, że jest to moment bardzo ważny, o którym czÄ™sto zapominamy Moralne obli­cze czÅ‚owieka – w najgłębszym tego sÅ‚owa znaczeniu – jest tym, co decydu­je o kontaktach miÄ™dzyludzkich. Każda sytuacja spoÅ‚eczna jest w swej istocie sytuacjÄ… moralnÄ…. Tak wiÄ™c maska z definicji niejako powinna za­wierać istotny komunikat o czÅ‚owieku. To, że maska może wyrazić coÅ›, czego w istocie nie ma, jest konsekwencjÄ… nieprawidÅ‚owoÅ›ci rozwoju. Lu­dzie uczÄ… siÄ™ w ciÄ…gu życia tworzyć maski, które okÅ‚amujÄ… innych, a co gorsze samych posiadaczy tych masek. Jest to problem nie tylko moralny, ale i psychologiczny i spoÅ‚eczny. Jak dalej zobaczymy, Jungowi chodziÅ‚o o to, aby czÅ‚owiek używaÅ‚ maski zgodnie z jej pierwotnym znaczeniem.
Maska tworzy siÄ™ w pierwszej fazie indywiduacji. KsztaÅ‚tuje siÄ™ i roz­wija w okreÅ›lony sposób pod wpÅ‚ywem czynników zewnÄ™trznych o chara­kterze spoÅ‚ecznym i kulturowym. Jednostka, w tej pierwszej fazie swojego rozwoju, otrzymuje wiedzÄ™ o warunkach, na jakich może być spoÅ‚ecznie akceptowana, oraz o wymaganiach spoÅ‚ecznych, których speÅ‚nienie gwa­rantuje nie tylko spoÅ‚eczne przystosowanie, ale i dobrÄ… pozycjÄ™ w Å›wiecie. Wymagania czy standardy spoÅ‚eczne tworzone sÄ… w danej spoÅ‚ecznoÅ›ci zgodnie z wzorcami kulturowymi wÅ‚aÅ›ciwymi tej spoÅ‚ecznoÅ›ci. Niektóre z tych wzorców majÄ… charakter bardziej, inne mniej uniwersalny. Doty­czyć one mogÄ… zarówno sposobów peÅ‚nienia ról spoÅ‚ecznych, których jed­nostka coraz wiÄ™cej zaczyna peÅ‚nić w miarÄ™ wzrastania i dojrzewania, jak i dozwolonych sposobów zaspokajania potrzeb i uzewnÄ™trzniania emocji. W procesie rozwoju ksztaÅ‚towanie siÄ™ maski obejmuje dwa jakby jej aspe­kty: wewnÄ™trzny i zewnÄ™trzny. ZewnÄ™trzny aspekt maski to taki obraz wÅ‚asnej osoby, który jednostka prezentuje innym ludziom. Maska może ujawniać siÄ™ wobec innych albo bezpoÅ›rednio – poprzez dziaÅ‚ania jedno­stki, albo poprzez różne formy ingracjacji (np. self presentation). Nie moż­na zakÅ‚adać, że maskÄ… jednostka chce wprowadzić w błąd swoje spoÅ‚eczne otoczenie. Maska jakby “wygÅ‚adza” to wszystko, co jeszcze nie speÅ‚nia w peÅ‚ni spoÅ‚ecznych oczekiwaÅ„, stanowi wyraz swoistej korekty w obrazie wÅ‚asnej osoby korekty zazwyczaj dokonywanej w dobrej wierze, w przeko­naniu, że w jakimÅ› stopniu spoÅ‚ecznie pożądane cechy już siÄ™ posiada, lub że niebawem bÄ™dzie siÄ™ je posiadaÅ‚o. Z maski usuwane sÄ… charakterystyki, które mogÄ… być spoÅ‚ecznie nieakceptowane. Same w sobie mogÄ… one być moralnie obojÄ™tne lub wrÄ™cz pozytywne, ale, z uwagi na standardy otocze­nia mogÄ… być ukrywane, tÅ‚umione. Podziwiana w niektórych kulturach np. powÅ›ciÄ…gliwość w okazywaniu uczuć może doprowadzić do stÅ‚umienia wrażliwoÅ›ci emocjonalnej, która sama w sobie może być dobra, jeÅ›li stano­wi odpowiedź na wartoÅ›ci. Podobnie w niektórych rodzinach pod wpÅ‚ywem jednej z osób ksztaÅ‚tować siÄ™ może wzorzec tzw. powÅ›ciÄ…gliwoÅ›ci w okazy­waniu uczuć, próba sprostania temu wzorcowi narzucanemu innym może doprowadzić do obniżenia wrażliwoÅ›ci emocjonalnej, wrażliwoÅ›ci na in­nych – nieokazywanie uczuć traktowane bÄ™dzie jako cnota, rezultatem może być brak wiÄ™zi emocjonalnej w rodzinie. Inny przykÅ‚ad: podkreÅ›la siÄ™ np. różnice w postawach intro- i ekstrawertywnych miÄ™dzy ludźmi Wscho­du i Zachodu. Jednostka wychowana w spoÅ‚eczeÅ„stwie amerykaÅ„skim bę­dzie miaÅ‚a niewielkÄ… “siłę przebicia”, jeÅ›li bÄ™dzie rozwijać postawy kon­templacyjne, introwertywne. Z kolei dla ludzi wychowanych w kulturze Dalekiego Wschodu ekstrawertywne zachowania Europejczyka czy Ame­rykanina bÄ™dÄ… nie do przyjÄ™cia (por. Hall, 1984). Tak wiÄ™c cechy niezgodne ze spoÅ‚ecznymi oczekiwaniami sÄ… tÅ‚umione i znajdÄ… siÄ™ w tym obszarze nieÅ›wiadomoÅ›ci indywidualnej, który nazwany jest cieniem.

WewnÄ™trzny aspekt maski to jakby dystans samej jednostki wobec ma­ski, to Å›wiadomość, że maska nie jest ani peÅ‚nym, ani w peÅ‚ni prawdziwym obrazem wÅ‚asnej osoby, wÅ‚asnego ja. Zacieranie siÄ™ Å›wiadomoÅ›ci różnicy miÄ™dzy maskÄ… a wÅ‚aÅ›ciwym obrazem siebie nie tylko zubaża przeżywanie siebie samego – bo zawęża je do pewnego obszaru spoÅ‚ecznie wyznaczonych doÅ›wiadczeÅ„ – lecz i zafaÅ‚szowuje to przeżywanie, bo narzuca jakby “styl” przeżywania doÅ›wiadczeÅ„. Zachowanie rozróżnienia pomiÄ™dzy ma­skÄ… i prawdziwym obrazem siebie jest sprawÄ… bardzo trudnÄ…, stÄ…d w dru­giej fazie indywiduacji to odróżnicowanie staje przed jednostkÄ… jako jedno z najważniejszych zadaÅ„ rozwojowych. Zadanie to można wyrazić pyta­niem: jakim ukazujÄ™ siÄ™ innym ludziom i czy rzeczywiÅ›cie takim jestem ?
PamiÄ™tać jednak trzeba, że maska nie tylko ma speÅ‚niać funkcjÄ™ łączni­ka miÄ™dzy Ego i Å›wiatem, lecz że także ma peÅ‚nić funkcjÄ™ ochrony intym­nych obszarów Ego – tych, które nie we wszystkich relacjach spoÅ‚ecznych powinny być ukazywane w takim samym stopniu (inaczej bÄ™dzie to wyglą­dać w miÅ‚oÅ›ci czy przyjaźni, a inaczej w stosunkach np. sÅ‚użbowych).
Maska – czyli to, co czÅ‚owiek z siebie ujawnia, jest poddana spoÅ‚eczne­mu wartoÅ›ciowaniu, a wartoÅ›ciowanie to ma przede wszystkim charakter moralny. ChcÄ…c sprostać standardom moralnym grupy spoÅ‚ecznej, w któ­rej żyje, lub osób, z którymi jest zwiÄ…zana, jednostka może dokonywać se­lekcji wÅ‚asnych cech i pragnieÅ„ (dobrych lub zÅ‚ych), które w ten sposób za­czynajÄ… schodzić do nieÅ›wiadomoÅ›ci. NawiÄ…zujÄ…c do podziaÅ‚u funkcji energii psychicznej zaproponowanego przez Grossa i Heymansa (por. Nuttin, 1968) – podziaÅ‚u na funkcjÄ™ pierwotnÄ… i wtórnÄ…, Jung okreÅ›la dwa kierunki energii psychicznej: energia psychiczna jednostki może być kierowana bÄ…dź ku przedmiotom, ku Å›wia­tu zewnÄ™trznemu wzglÄ™dem jednostki, bÄ…dź ku samemu podmiotowi, ku jego wnÄ™trzu. W konsekwencji Jung wyróżnia dwa typy postaw: ekstra­wertywnÄ… i introwertywnÄ…. Zgodnie z zasadÄ… komplementarnoÅ›ci oba ty­py postaw wystÄ™pujÄ… u każdego czÅ‚owieka z tym jednak, że jedna z nich staje siÄ™ w ciÄ…gu życia dominujÄ…ca i wyraża siÄ™ w zachowaniu, w aktywno­ści jednostki, druga – pozostaje stÅ‚umiona w jej nieÅ›wiadomoÅ›ci indywidu­alnej.
Według Junga, jak pisze Nuttin,

“… zwiÄ…zek miÄ™dzy ekstrawersjÄ… i introwersjÄ… jest stosunkiem dynamicznym, w którym zasadniczÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… tÅ‚umienie i kompensacja (…) jeÅ›li przewa­ża ekstrawersja, dzieje siÄ™ tak dlatego, że mechanizm introwersji jest tÅ‚umiony, a zatem znajduje siÄ™ w sferze nieÅ›wiadomoÅ›ci”.

Tak więc oba typy postaw współistnieją w życiu psychicznym każdej jednostki. Typ introwertywny to ten, u którego dominuje mechanizm in­trowersji w wyniku określonych właściwości systemu nerwowego, ale przede wszystkim w wyniku specyficznych oddziaływań środowiska społecznego w pierwszej fazie indywiduacji. Druga faza indywiduacji polegać będzie między innymi na tym, aby oba typy postaw były właściwie, odpo­wiednio do warunków zewnętrznych i potrzeb jednostki wykorzystywane.
Wykorzystywanie obu postaw stanowi warunek peÅ‚nego uczestnictwa w Å›wiecie i staÅ‚ej zarazem autorefleksji, pogłębia przeżywanie Å›wiata i sie­bie, gwarantuje rozwój w kierunku harmonii zewnÄ™trznej i wewnÄ™trznej. Na tym pierwszym piÄ™trze jego typologii – opartym na dwoistoÅ›ci pod­stawowych mechanizmów psychicznych – zbudowane jest drugie piÄ™tro – typologia funkcjonalna. Jung wyróżnia cztery funkcje psychiczne, które stanowiÄ… “sposoby ujmowania rzeczywistoÅ›ci przez jednostkÄ™”. Te funkcje to myÅ›lenie, uczucia, intuicja i percepcja ~ wrażenia). Dwie pierwsze majÄ… charakter “racjonalny”, dwie pozostaÅ‚e “irracjonalny”. Podobnie jak w przypadku postaw, tak i wszystkie cztery funkcje psychiczne wystÄ™pujÄ… u każdego czÅ‚owieka. W trakcie życia jedna z nich staje siÄ™ dominujÄ…ca, któraÅ› z pozostaÅ‚ych jÄ… wspiera, a dwie pozostajÄ… w nieÅ›wiadomoÅ›ci. To, która z postaw i jakie funkcje psychiczne sÄ… przez jednostkÄ™ wykorzysty­wane, zależy od podÅ‚oża biologicznego (por. Nuttin, Op. cit.), oraz od spoÅ‚e­cznych i kulturowych warunków oddziaÅ‚ujÄ…cych na jednostkÄ™ w pierwszej fazie jej rozwoju.
Dziwić może, że uczucia zostaÅ‚y zaliczone przez Junga do funkcji racjo­nalnych. Genezy takiego poglÄ…du upatrywać można w poglÄ…dach Kanta na uczucia. WedÅ‚ug niego uczucia stanowiÄ… wÅ‚adzÄ™ wydajÄ…cÄ… sÄ…dy warto­ściujÄ…ce. Tak wiÄ™c uczucie przypisuje okreÅ›lonej treÅ›ci psychicznej (i przedmiotowi, który jÄ… ukonstytuowaÅ‚) pewnÄ… wartość, w rezultacie czego dokonywana jest ocena na skali: dobre – zÅ‚e. Jung odróżnia uczucie bierne i aktywne. W uczuciu aktywnym

“…sam podmiot w sposób intencjonalny przypisuje wartość przedmiotowi (…) w uczuciu biernym – sam przedmiot, bez udziaÅ‚u podmiotu, wymusza afektyw­nÄ… waloryzacjÄ™ (…) racjonalne jest jedynie uczucie aktywne. Uczucie bierne jest włączone do intuicji uczuciowej i uważane za irracjonalne, jako że ustanawia wartość bez współudziaÅ‚u przedmiotu, a niekiedy wbrew niemu samemu.

Ciekawą jest rzeczą, że podobnie na uczucia, aczkolwiek na podstawie innych przesłanek teoretycznych, patrzą fenomenologowie (Scheler, v. Hil­debrandt). Uczucia dla Schelera stanowią swoisty sposób doświadczania (poznawania) wartości, dla Hlildebrandta są właściwą odpowiedzią na wartości.

Korelacje Tematyczne

  • Psychologia wg. Gustava Junga
  • Struktury Poznawcze
  • Koncepcja Poznawcza
  • LÄ™k Objawy Leku
  • Konflikt Psychologia Kryzysu
  • Kryzys Psychologiczny
  • Behawioryzm i Psychoanaliza
  • Odpowiedz / Post

    You must be logged in to post a comment.