Mimo różnic istniejących w poglądach na psychopatię między poszczególnymi autorami, panuje jednak prawie ogólna zgoda, że psychopaci nie są w całej pełni normalni psychicznie. Istnieje również prawie ogólny pogląd, że nie są oni chorzy psychicznie, a wykazują jedynie pewien defekt psychiczny, kalectwo, które z reguły jednak nie upośledza ich inteligencji, chociaż niekiedy może być ona obniżona. Defekt ten nie jest przy tym spowodowany możliwymi obecnie do stwierdzenia zmianami organicznymi mózgu. Mówiąc o psychopatiach często używa się określenia “osobowości psychopatyczne”. Ma to na celu zaakceptowanie, że istniejące u psychopatów anomalie dotyczą zorganizowanej struktury cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o specyficznych sposobach przystosowania się do środowiska społecznego, a ściślej życia społecznego. Położenie nacisku na osobowość i tym samym więc na przystosowanie do życia społecznego, ma szczególne znaczenie, ponieważ tym co najbardziej rzuca się w oczy u psychopatów, jest właśnie brak lub niedostatek tego przystosowania. Zjawisko to jest spowodowane odchyleniami o typie kalectwa psychicznego w zakresie przede wszystkim popędów, uczuć sposobu i tempa reagowania na bodźce zewnętrzne, wyobraźni i woli. Często bywa ono dodatkowo pogłębione niekorzystnymi wpływami środowiska oraz powstaniem przyzwyczajenia do określonego sposobu życia i postępowania. Zdaniem K. Schneidera “osobowości psychopatyczne” są takimi anormalnymi osobowościami, które same cierpią z powodu swojej anormalności albo z powodu ich anormalności cierpi społeczeństwo. Etiologii psychopatii nie można podać w sposób jednoznaczny, nie budzący wątpliwości. Nawet rozważania dotyczące tego problemu natrafiają na ogromne trudności, ponieważ samo pojęcie psychopatii jest mało precyzyjne oraz jest sprawą dyskusyjną, czy psychopatię w ogóle można traktować jako jednostkę nozologiczną. Nie wnikając głębiej w to zagadnienie można stwierdzić, że przyczynami psychopatii mogą być te wszystkie czynniki, które mogą powodować odchylenia o typie kalectwa psychicznego w zakresie przede wszystkim popędów, uczuć, sposobu i tempa reagowania na bodźce zewnętrzne, wyobraźni oraz woli o takim nasileniu lub tego rodzaju, że uniemożliwiają one pełne przystosowanie do życia społecznego. Odchylenia te nie mogą być jednak związane przyczynowo z możliwymi obecnie do stwierdzenia zmianami organicznymi mózgu, nie mogą być również tylko wynikiem oddziaływania niekorzystnych czynników wychowawczych ewentualnie stanowić zespołu objawów jakiejś innej określonej jednostki chorobowej.

W tej sytuacji więc przyczyną psychopatii może być prawdopodobnie dziedziczność, aberracje chromosomów ewentualnie inne jakieś czynniki, których na razie nie znamy. Nie można również wykluczyć, że przyczyną psychopatii może być jednocześnie kilka czynników, łącznie z dodatkowym oddziaływaniem niekorzystnych czynników wychowawczych.
Psychopatie są wprawdzie defektem psychicznym, ale ujawnienie się tego defektu może nastąpić w dość dużym przedziale czasu. Wydaje się, że szczególnie często ujawnia się on około 9 – 11 roku życia.

Zaburzenia osobowości, które daję się zaobserwować po raz pierwszy w kilka lat po zakończeniu pokwitania lub jeszcze później, mimo że mogą być podobne po psychopatii, z reguły nie są psychopatami. Psychopatie jako defekt psychiczny cechuje raczej stabilność, mimo to jednak występuje w nich pewna dynamika. K.Schneider stoi na stanowisku że “osobowości psychopatyczne” należy rozpatrywać w sposób podobny jak osobowości normalne. Prawie wszystko co Dotyczy osobowości normalnych, dotyczy również i “osobowości psychopatycznych”. Zasadnicze cechy osobowości mają charakter wrodzony, nie należy jednak pojmować ich sztywno każda osobowość rozwija się, zmienia. Zmiany osobowości, będące następstwem przemian jej somatycznego, biologicznego podłoża, przebiegają zgodnie z biologiczną krzywą życia. Rozwój zmiany osobowości dokonują się jednak nie tylko na podstawie czynników biologicznych, wielki wpływ wywierają również indywidualne doświadczenia, przeżycia, otoczenie, wychowanie, nauka. Ten sam proces biologiczny na skutek wpływów zewnętrznych może mieć różne znaczenie, różnie przejawiać się. Właściwości psychiczne psychopatów, które wpływają negatywnie na ich zdolność przystosowania się do życia społecznego, mogą ulegać zaostrzeniu – dekompensacji lub załagodzeniu – kompensacji. Leczenie psychopatii należy pojmować nie w sensie ściśle lekarskim, lecz wychowawczym. W większości przypadków jest ono zresztą bardzo problematyczne, jeżeli ma się do czynienia z osobami dorosłymi. U dzieci psychopatycznych właściwym wychowaniem można osiągnąć niekiedy dobre i względnie trwałe wyniki. Ogólnie przyjętej klasyfikacji psychopatii nie ma. Jedną z najbardziej znanych jest klasyfikacja psychopatii opracowana przez K.Schneidera, który wydzielił i opisał następujące zasadnicze typy osobowości psychopatycznych.

1.Psychopaci hipertymiczni – są to osoby aktywne o wesołym usposobieniu i żywym temperamencie. Nierzadko są oni dobrotliwi, gotowi do udzielania pomocy, wydajnie pracujący, ale powierzchowni i niedokładni, nie można na nich polegać, cechuje ich nierozważna pewność siebie i optymizm. Zachowanie ich jest często bez dystansu, bardzo swobodne.

2.Psychopaci depresyjni – są to ludzie spokojni, brakuje im wiary w siebie, ufności, przede wszystkim widzą odwrotną stronę, nic nie jest pogodne wszystko jest przez coś zakłócone. Pochłaniają ich rozmyślania oderwane od codziennych zadań. Jeżeli nie mają oni rzeczywistych kłopotów, to wyszukują sobie jakieś nierealne zmartwienia.

3.Psychopaci niepewni siebie - ludzi tych cechuje ich skrępowanie i nieśmiałość. Ich skrupuły, wątpliwości i niedostatek samopoczucia mogą dotyczyć wszystkiego, szczególnie jednak często są związane z problemami etycznymi.

4.Psychopaci fanatyczni – u osób tych istnieje tendencja do powstawania idei nadwartościowych, które ich całkowicie opanowują i pobudzają do działania, starają się dochodzić za wszelką cenę do swoich słusznych lub często wątpliwych praw.

5.Psychopaci żądni uznania – są to osoby które cechuje sztuczność i próżność. Istniejąca u nich tendencja do zwracania na siebie uwagi otoczenia może przejawiać się ekscentrycznością, niezwykłością wypowiadanych poglądów i zachowania się oraz niestosownością publicznych wystąpień.

6.Psychopaci o chwiejnym nastroju – osoby te charakteryzuje nagłe występowanie stanów uczuciowych nacechowanych obniżeniem nastroju oraz jednocześnie drażliwością.

7.Psychopaci wybuchowi - są to osoby, które z najsłabszych przyczyn unoszą się gniewem.

8.Psychopaci chłodni uczuciowo – osoby te cechuje zupełny brak współczucia, litości, wstydu, poczucia honoru, skruchy, sumienia.

9.Psychopaci o słabej woli – są oni niezdolni do przeciwstawiania się oddziaływujących na nich wpływom.

10.Psychopaci asteniczni - są to przede wszystkim osoby, które czują się niepełnowartościowe psychicznie. Skarżą się one najczęściej na ogólną małą sprawność, niezdolność do koncentracji, złą pamięć. Bardzo często pojawiają się u nich zaburzenia czynnościowe o charakterze nerwicowym.

“Międzynarodowa klasyfikacja chorób urazów i przyczyn zgonów” przyjęła następujący podział zaburzeń osobowości:

1.Osobowość paranoidalna – osobowość nieprawidłowa o szczególnie zaznaczonej sensytywności, zawiści, uporze.
2.Osobowość cyklotymiczna – zaznaczają się stałe odchylenia od przeciętnego poziomu nastroju
3.Osobowość schizoidalna - unikanie szerszych kontaktów, samotnictwo, chłód uczuciowy
4.Osobowość wybuchowa – niestałość nastroju, wybuchy złości
5.Osobowość anankastyczna – stałe poczucie niepewności, upór
6.Osobowość histeryczna – zależność od innych osób, niestałość i płytkość uczuć, teatralność
7.Osobowość asteniczna - brak inicjatywy, samodzielności
8.Osobowość antysocjalna

[Czytaj Więcej...]

Poniższe kompetencje determinują stopień, w jakim radzimy sobie z innymi.

Empatia – Uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i niepokojów innych osób

Rozumienie innych – wyczuwanie uczuć i punktów widzenia innych osób oraz aktywne zainteresowanie ich troskami, niepokojami i zmartwieniami;

Doskonalenie innych – wyczuwanie u innych potrzeby rozwoju i rozwijanie ich zdolności;

Nastawienie usługowe – uprzedzanie, rozpoznawanie i zaspokajanie potrzeb klientów;

Wspieranie różnorodności - tworzenie i podtrzymywanie szans na osiągnięcia dzięki wykorzystywaniu ludzi o wyraźnie zarysowanych różnicach indywidualnych;

Świadomość polityczna - rozpoznawanie emocjonalnych prądów grupy i stosunków wśród osób zaliczanych do elity politycznej.

Umiejętności społeczne – Umiejętność wzbudzania u innych pożądanych reakcji

Wpływanie na innych – opanowanie metod skutecznego przekonywania;

Porozumienie - słuchanie bez uprzedzeń i wysyłanie przekonujących komunikatów;
Łagodzenie konfliktów – pośredniczenie w sporach i rozwiązywaniu ich;

Przewodzenie – inspirowanie jednostek i grup lub kierowanie nimi;

Katalizowanie zmian - inicjowanie zmian lub kierowanie nimi;

Tworzenie więzi – pielęgnowanie instrumentalnych stosunków z innymi;

Współpraca – praca z innymi dla osiągnięcia wspólnego celu dążeń;

Umiejętności zespołowe – organizowanie grup i większych zbiorowości społecznych dla osiągnięcia wspólnego celu.
Jest to, zatem bardzo pokaźna lista umiejętności, których posiadanie gwarantuje życiowy sukces, niezależnie od skali inteligencji intelektualnej. Goleman zauważa, że umiejętności te uzupełniają zdolności intelektualne i stąd konkluzja, że te dwa rodzaje inteligencji: intelektualna i emocjonalna są wyrazem aktywności różnych części naszego mózgu. Na pracy kory mózgowej opiera się przede wszystkim inteligencja intelektualna, a inteligencja emocjonalna skupia się w obszarach podkorowych, wynika z ich działania, ale jednocześnie harmonijnie łączy się z praca ośrodków intelektualnych. W tym ujęciu inteligencji emocjonalnej wychowuje się właśnie dzieci w amerykańskich szkołach, aby optymalnie zwiększy możliwość osiągnięcia przez nie sukcesu w życiu.

Inteligencja rozumiana tradycyjnie (a więc jako miara intelektualnego funkcjonowania człowieka) nie decyduje wcale o sukcesach i powodzeniu w życiu. świadczą o tym łatwe do sprawdzenia fakty, takie jak np. trudności adaptacyjne przysłowiowych “intelektualistów”, nieumiejętność “sprzedania” własnych, wysokich czasem kwalifikacji. Nie zawsze idą one w parze z życiową operatywnością czy łatwością nawiązywania pozytywnych kontaktów międzyludzkich. O powodzeniu decydują raczej emocje niż intelekt. Mówiąc ściślej – raczej umiejętność przystosowania się do sytuacji niż szybkość dokonywania operacji intelektualnych. Chodzi zwłaszcza o sytuacje społeczne, tj. dotyczące relacji, związków i współdziałania z innymi ludźmi, bo z takimi sytuacjami w tak zwanym normalnym życiu mamy najczęściej do czynienia. Warto jednak pamiętać, iż rzecz dotyczy umiejętności przystosowywania się do sytuacji każdego rodzaju. Najwięcej zależy od naszej umiejętności kontroli emocji i współdziałania z innymi ludźmi. Autor prezentuje także sposoby, jak można wzmóc współpracę między naszą inteligencją racjonalną i emocjonalną, by osiągnąć życiowy sukces.

Wysoka inteligencja emocjonalna sama w sobie nie gwarantuje jednak, że osoba odznaczająca się nią potrafi wykorzystać umiejętności emocjonalne w pracy. Oznacza ona tylko tyle, że osoba ta ma bardzo dobre potencjalne możliwości nauczenia się tych umiejętności. Można, bowiem mieć dużą zdolność empatii, ale nie mieć nabytych, czyli wyuczonych umiejętności, które przekładają się np. na znakomitą obsługę klientów, świetne trenowanie zawodników, bycie znakomitym wychowawcą. Daniel Goleman w swoich książkach zwraca uwagę na niektóre błędne poglądy dotyczące tego tematu:

Po pierwsze, inteligencja emocjonalna nie oznacza po prostu “bycia miłym”. W kluczowych momentach może ona wymagać nie tyle “bycia miłym”, ile – na przykład – jednoznacznego i bezpośredniego przedstawienia komuś niewygodnej, ale mającej dalekosiężne skutki prawdy, której ten ktoś unika jak ognia. Jak wiemy, jest to asertywność.

Po drugie, nie jest ona równoznaczna z pozbyciem się kontroli nad uczuciami, ze spuszczeniem ich z wodzy. Oznacza ona raczej takie kierowanie nimi, by były wyrażane odpowiednio i skutecznie. Krótko mówiąc, emocje, które wyrywają się spod kontroli, mogą z mądrego zrobić głupiego.

Po trzecie, nie jest prawdą, że kobiety mają wyższą inteligencję emocjonalną niż mężczyźni. Niektórzy z nich odznaczają się taką samą empatią jak najbardziej wrażliwe na kłopoty i cierpienia innych osób kobiety, natomiast niektóre kobiety potrafią przeciwstawić się stresowi z taką samą niezłomnością jak najbardziej odporni emocjonalnie mężczyźni.
I po czwarte, poziom inteligencji emocjonalnej – w odróżnieniu od ilorazu inteligencji – nie jest ukształtowany genetycznie ani nie kształtuje się we wczesnym dzieciństwie. Dzięki elastycznym połączeniom mózgowym nie jesteśmy skazani na taki czy inny temperament.

[Czytaj Więcej...]

Daniel Goleman, autor książek o inteligencji emocjonalnej, pracownik naukowy Harvardu, prowadził przez wiele lat badania, które zakwestionowały po raz pierwszy zasadność otaczanego wielkim kultem ilorazu inteligencji – szeroko rozpowszechnioną opinię, że do osiągnięcia sukcesu jest potrzebny sam intelekt. Testy na iloraz inteligencji nie były niezawodne, ponieważ osoby z wysokim ilorazem często kiepsko dawały sobie radę w pracy, a te z miernym – pracowały bardzo dobrze. Często ludzie o wybitnej inteligencji postępują irracjonalnie, wręcz beznadziejnie głupio. Inteligencja, którą wykazujemy się w nauce, ma niewiele wspólnego z życiem emocjonalnym. Nawet osoby o wysokim ilorazie inteligencji mogą nieudolnie kierować swym życiem prywatnym, dawać się ponosić nieokiełznanym emocjom i działać pod wpływem niekontrolowanych impulsów.

Wnikliwa analiza rzeczywistych umiejętności, dzięki którym odnosimy sukcesy we wszystkich rodzajach zawodów i organizacji, wykazała, że w decydowaniu o wybitnych osiągnięciach zawodowych iloraz inteligencji zajmuje drugie miejsce po inteligencji emocjonalnej. Ma ona fundamentalne znaczenie dla wybitnych osiągnięć w pracy niemal we wszystkich zawodach i na wszystkich stanowiskach.

Inteligencja emocjonalna wg Daniela Golemana są to zdolności rozpoznawania przez nas naszych własnych uczuć i uczuć innych, zdolności motywowania się i kierowania emocjami zarówno naszymi własnymi, jak i osób, z którymi łączą nas jakieś więzi. Krótko mówiąc, jest to panowanie nad naszymi emocjami i ich wykorzystywanie do osiągnięcia sukcesu. Są to zdolności odmienne od inteligencji akademickiej, czyli umiejętności czysto intelektualnych, mierzonych ilorazem inteligencji, ale je uzupełniające. Wiele osób, które mają wiedzę książkową, ale cierpią na niedostatek inteligencji emocjonalnej, pracuje dla ludzi o niższym ilorazie inteligencji, górujących nad nimi umiejętnościami z zakresu inteligencji emocjonalnej. Sukces człowieka zależy tylko w 20% od intelektu, a aż w 80% od umiejętności zarządzania emocjami. Choć niektórzy uważają tę arytmetykę za chwyt reklamowy, nie sposób nie docenić wpływu inteligencji emocjonalnej (EQ) na efektywność podejmowanych przez nas działań. Goleman do EQ zaliczył pięć podstawowych dziedzin:

1. Samoświadomość. Znajomość własnych emocji. Podstawą inteligencji emocjonalnej jest samoświadomość – rozpoznawanie uczucia w chwili, kiedy nas ogarnia. Niezdolność rozpoznania naszych prawdziwych uczuć wydaje nas na ich łaskę i niełaskę. Osoby, które orientują się w swoich uczuciach, lepiej kierują swoim życiem.

2. Samoregulację. Kierowanie emocjami. Jest to min. zdolność uspokajania się (podstawowa umiejętność życiowa), otrząsania ze smutku, niepokoju i irytacji. Osoby, u których zdolność ta jest słabo rozwinięta, muszą stale walczyć z niemiłymi uczuciami, natomiast te, które posiadają ją w dużym stopniu, potrafią o wiele szybciej dojść do równowagi po porażkach i niepowodzeniach.

3. Motywację. Zdolność motywowania się. Podporządkowanie emocji obranym celom ma zasadnicze znaczenie dla koncentracji uwagi, samo motywacji i opanowania oraz twórczej pracy. Samokontrola emocjonalna – odkładanie w czasie zaspokajania pragnień i tłumienie popędliwości – leży u podstaw wszelkich osiągnięć, a zdolność wprawiania się w stan “uniesienia twórczego” (uskrzydlenia) umożliwia wybitne osiągnięcia we wszystkich dziedzinach. “Nie ma chyba bardziej podstawowej umiejętności psychicznej niż zdolność przeciwstawiania się impulsowi. Leży ona u podstaw całej samokontroli emocjonalnej, ponieważ wszystkie emocje z samej swej natury są źródłem bodźców do działania. Ogromną rolę odgrywa też optymizm (realistyczny) i nadzieja (niepowodzenie to wynik czegoś, co można zmienić!).

4. Empatię. Rozpoznawanie emocji u innych. Empatia, opierająca się na własnej samoświadomości uczuciowej, jest fundamentalną umiejętnością obcowania z ludźmi. Osoby posiadające zdolność empatii są bardziej wyczulone na subtelne sygnały społeczne wskazujące, czego chcą inni lub, czego im potrzeba. Dzięki temu sprawdzają się w zawodach wymagających troskliwości i opieki na d innymi, oraz w zarządzaniu, są lepszymi nauczycielami i sprzedawcami.

5.Umiejętności. Nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi. Sztuka nawiązywania kontaktów polega w dużej mierze na umiejętności kierowania emocjami innych osób. Są to zdolności, które zapewniają popularność, pełnienie ról przywódczych i skuteczność w stosunkach interpersonalnych.  Goleman kreuje pojęcie kompetencji osobistych i społecznych, wywodzących się z inteligencji emocjonalnej:

[Czytaj Więcej...]

Motywacja
W hierarchii celów ważne miejsce zajmuje potrzeba sukcesu w rozgrywkach z innymi, a mniej ważne, to cele związane z potrzebami ludzi. Powoduje to zwiększenie napięcia motywacyjnego, mobilizacji, stopnia gotowości do działania na swoją korzyść.

Obraz świata, stosunek do innych
Inni ludzie postrzegani jako obiekty, którymi można manipulować dla realizacji własnych celów. Nieufność wobec innych, lekceważenie ich potrzeb. Niechęć do aranżowania pozytywnych relacji, jeśli nie miałyby przynieść korzyści. Są mało towarzyscy, ale uważani za bardziej atrakcyjnych, częściej obejmują kierownicze stanowiska.

System norm
Respektowane są te normy, które sprzyjają naszym planom, dopuszcza się więc działanie w sposób niezgodny z celami innych ludzi.

Wiek
Skłonności do manipulowania nasilają się z wiekiem – do późnej dorosłości

Płeć
Kobiety: psychiczna przewaga, wykorzystywanie atrakcyjności, subtelność
Mężczyźni: fizyczna przewaga, komplementy, bezpośredniość
Największa manipulacja we wzajemnych układach, gdy partnerzy interakcji są odmiennej płci.

Syndromy

Właściwości funkcjonowania osób o wysokich i niskich wskaźnikach makiawelizmu można ująć w syndromy cech:

Syndrom chłodu (the cool syndrom) u osób o wysokim stopniu makiawelizmu:
+ Odporność na wpływy społeczne.
+ Nastawienie na kontrolowanie sytuacji zewnętrznych.
+ Przewaga orientacji poznawczej nad emocjonalną.
Miękki, czuły kontakt (the soft touch) u osób o niskim stopniu makiawelizmu:
+ Podatność na wpływy społeczne.
+ Orientacja na partnera interakcji.
+ Nastawienie na podporządkowanie się wymogom sytuacji.

Zachowanie Ingracjacyjne - zachowania manipulacyjne, których celem jest ukształtowanie u partnera pozytywnej postawy wobec podmiotu. Jest to szczególny rodzaj zachowań manipulacyjnych ze względu na: cel (określony powyżej)
‘ środki, którymi posługuje się podmiot są wyłącznie “pozytywne” (nie wywołuje się w podmiocie poczucia zagrożenia),
‘ oddziaływanie na obiekt dokonuje się tutaj bezpośrednio (bez pomocy innych ludzi, środków materialnych lub przekazywanych z zewnątrz informacji). Zdaniem Jonesa zachowania ingracjacyjne naruszają normy rządzące przebiegiem interakcji; zachowanie ingracjatora jest “nieusprawiedliwione” zawiera w sobie pewne “oszustwo”. Ingracjację należy jednak odróżnić od innych zachowań mających na celu zyskanie aprobaty, które można nazwać bezinteresownymi lub spontanicznymi.

Techniki Ingracjacyjne:

a) podnoszenie wartości partnera – przekazywanie informacji o tym, iż spostrzega się partnera wyjątkowo pozytywnie (komplementy, pochlebstwa) “Sympatia rodzi sympatię”,
b) konformizm w zakresie opinii, ocen i zachowań – to nie tylko uleganie społecznemu naciskowi, ale świadomy zabieg prowadzący do zyskania czyjejś przychylności,
c) przedstawienie siebie w korzystnym świetle (autoprezentacja) – przekazywanie odpowiedniej informacji o sobie, poprzez odpowiednią manipulację własnym obrazem.

Czynniki Ingracjacyjne

a) pobudzająca wartość celu, – czyli uzyskanie aprobaty, zwiększenie przychylności partnera interakcji,
b) subiektywna ocena prawdopodobieństwa sukcesu – wiąże się to z oceną zapotrzebowania partnera na oferowane “informacje”, oceną reakcji partnera, oceną hierarchii pożądanych poprzez partnera “informacji” itp.
c) Ocena zamierzonej ingracjacji jako zgodnej z normami.

Problem wzrostu ekonomicznego jest przedmiotem badań przede wszystkim nauk ekonomicznych. Należy jednak pamiętać o problemie wydajności pracy w aspekcie wzrostu ekonomicznego. Składają się na niego między innymi czynniki psychologiczne pojawiające się w motywacji, postawach. Wartościach i umiejętnościach ludzi.

Motywacja do osiągnięć – dążenie do zwiększenia lub utrzymania na poziomie maksymalnie wysokim własnych rezultatów, które można określić jako sukces lub niepowodzenie.

Motywacja – stan wzbudzonej, zaktywizowanej potrzeby, wyrażający gotowość do określonego działania z uwzględnieniem bodźców sytuacyjnych.

[Czytaj Więcej...]